اعلاميه‌ی ِ جهانی ِ حقوق ِ بشر

مادّه‌ی 1.تمام افراد بشر آزاد زاده می‌شوند و از لحاظ حيثيت و کرامت و حقوق با هم برابراند. همگی دارای عقل و وجدان هستند و بايد با يکديگر با روحيه‌ای برادرانه رفتار کنند.

مادّه‌ی 2.هرکس می‌تواند بی هيچ گونه تمايزی، به‌ويژه از حيث نژاد، رنگ، جنس، زبان، دين، عقيده‌ی سياسی يا هر عقيده‌ی ديگر، و همچنين منشأ ملّی يا اجتماعی، ثروت، ولادت، يا هر وضعيت ديگر، از تمام حقوق و همه‌ی آزادی‌های ذکرشده در اين اعلاميه بهره‌مند گردد.
به‌علاوه نبايد هيچ تبعيضی به عمل آيد که مبتنی بر وضع سياسی، قضايی يا بين‌المللی کشور يا سرزمينی باشد که شخص به آن تعلّق دارد، خواه اين کشور يا سرزمين مستقل، تحت قيمومت يا غير خودمختار باشد، يا حاکميت آن به شکلی محدود شده باشد.

مادّه‌ی 3.هر فردی حق زندگی، آزادی و امنيت شخصی دارد.

مادّه‌ی 4.هيچ کس را نبايد در بردگی يا بندگی نگاه داشت: بردگی و داد وستد بردگان به هر شکلی که باشد، ممنوع است.

مادّه‌ی 5.هيچ کس نبايد شکنجه شود يا تحت مجازات يا رفتاری ظالمانه، ضدّ انسانی يا تحقيرآميز قرارگيرد.

مادّه‌ی 6.هرکس حق دارد که شخصيت حقوقی‌اش در همه جا به رسميت شناخته شود.

مادّه‌ی 7.همه در برابر قانون مساوی هستند و حق دارند بی هيچ تبعيضی از حمايت يکسان قانون برخوردار شوند. همه حق دارند درمقابل هر تبعيضی که ناقض اعلاميه‌ی حاضر باشد، و بر ضد هر تحريکی که برای چنين تبعيضی به عمل آيد، از حمايت يکسان قانون بهره‌مند گردند.

مادّه‌ی 8.در برابر اعمالی که به حقوق اساسی فرد تجاوز کنند ـ حقوقی که قانون اساسی يا قوانين ديگر برای او به رسميت شناخته است ـ هر شخصی حق مراجعه‌ی مؤثر به دادگاه‌های ملّی صالح را دارد.

مادّه‌ی 9.هيچ کس را نبايد خودسرانه توقيف، حبس يا تبعيد کرد.

مادّه‌ی 10.هرشخصی با مساوات کامل حق دارد که دعوايش در دادگاهی مستقل و بی‌طرف، منصفانه و علنی رسيدگی شود و چنين دادگاهی در باره‌ی حقوق و الزامات وی، يا هر اتهام جزايی که به او زده شده باشد، تصميم بگيرد.

مادّه‌ی 11.(1) هر شخصی که به بزه‌کاری متهم شده باشد، بی‌گناه محسوب می‌شود تا هنگامی که در جريان محاکمه‌ای علنی که در آن تمام تضمين‌های لازم برای دفاع او تأمين شده باشد، مجرم‌بودن وی به‌طور قانونی محرز گردد.
(2) هيچ‌کس برای انجام‌دادن يا انجام‌ندادن عملی که در موقع ارتکاب آن، به موجب حقوق ملّی يا بين‌المللی جرم شناخته نمی‌شده است، محکوم نخواهد شد. همچنين هيچ مجازاتی شديدتر از مجازاتی که در موقع ارتکاب جرم به آن تعلّق می‌گرفت، در باره‌ی کسی اعمال نخواهد شد.

مادّه‌ی 12.نبايد در زندگی خصوصی، امور خانوادگی، اقامت‌گاه يا مکاتبات هيچ‌کس مداخله‌های خودسرانه صورت گيرد يا به شرافت و آبرو و شهرت کسی حمله شود. در برابرِ چنين مداخله‌ها و حمله‌هايی، برخورداری از حمايت قانون، حق هر شخصی است.

مادّه‌ی 13.(1) هر شخصی حق دارد در داخل هر کشور آزادانه رفت و آمد کند و اقامت‌گاه خود را برگزيند.
(2) هر شخصی حق دارد هر کشوری، ازجمله کشور خود را ترک کند يا به کشور خويش بازگردد.

مادّه‌ی 14.(1) در برابر شکنجه، تعقيب و آزار، هر شخصی حق درخواست پناهندگی و برخورداری از پناهندگی در کشورهای ديگر را دارد.
(2) در موردی که تعقيب واقعاً در اثرِ جرم عمومی و غير سياسی يا در اثر اعمالی مخالف با هدف‌ها و اصول ملل متّحد باشد، نمی‌توان به اين حق استناد کرد.

مادّه‌ی 15.
(1) هر فردی حق دارد که تابعيتی داشته باشد.
(2) هيچ‌کس را نبايد خودسرانه از تابعيت خويش، يا از حق تغيير تابعيت محروم کرد.

مادّه‌ی 16.(1) هر مرد و زن بالغی حق دارند بی هيچ محدوديتی ازحيث نژاد، ملّيت، يا دين با همديگر زناشويی کنند و تشکيل خانواده بدهند. در تمام مدّت زناشويی و هنگام انحلال آن، زن و شوهر در امور مربوط به ازدواج، حقوق برابر دارند.
(2) ازدواج حتماً بايد با رضايت کامل و آزادانه‌ی زن و مرد صورت گيرد.
(3) خانواده، رکن طبيعی و اساسی جامعه است و بايد از حمايت جامعه و دولت بهره‌مند شود.

مادّه‌ی 17.(1) هر شخصی به‌تنهايی يا به صورت جمعی حق مالکيت دارد.
(2) هيچ کس را نبايد خودسرانه از حق مالکيت محروم کرد.

مادّه‌ی 18.هر شخصی حق دارد از آزادی انديشه، وجدان و دين بهره‌مند شود: اين حق مستلزم آزادی تغيير دين يا اعتقاد و همچنين آزادی اظهار دين يا اعتقاد، در قالب آموزشِ دينی، عبادت‌ها و اجرای آيين‌ها و مراسم دينی، به‌تنهايی يا به صورت جمعی، به‌طور خصوصی يا عمومی است.

مادّه‌ی 19.
هر فردی حق آزادی عقيده و بيان دارد و اين حق مستلزم آن است که کسی از داشتن عقايد خود بيم و نگرانی نداشته باشد و در کسب و دريافت و انتشار اطّلاعات و افکار، به تمام وسايل ممکن بيان – و بدون ملاحظات مرزی آزاد باشد.

مادّه‌ی 20.
(1) هر شخصی حق دارد از آزادی تشکيل اجتماعات، مجامع و انجمن‌های مسالمت‌آميز بهره‌مند گردد.
(2) هيچ‌کس را نبايد به شرکت در هيچ اجتماعی مجبور کرد.

مادّه‌ی 21.(1) هرشخصی حق دارد که در اداره‌ی امور عمومی کشور خود، مستقيماً يا به‌وساطت نمايندگانی که آزادانه انتخاب شده باشند، شرکت جويد.
(2) هر شخصی حق دارد با شرايط برابر به مشاغل عمومی کشورِ خود دست يابد.
(3) اراده‌ی مردم، اساس قدرت حکومت است؛ اين اراده بايد در انتخاباتی سالم ابرازشود که به‌طور ادواری صورت می‌پذيرد. انتخابات بايد عمومی، با رعايت مساوات و با رأی مخفی يا به‌طريقه‌ای مشابه برگذار شود که آزادی رأی را تأمين کند.

مادّه‌ی 22.
هر شخصی به‌عنوان عضوِ جامعه حق امنيت اجتماعی دارد و مجاز است به ياری مساعی ملّی و همکاری بين‌المللی، حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ضروری برای حفظ حيثيت و کرامت و رشد آزادانه‌ی شخصيت خود را، با توجّه به تشکيلات و منابع هر کشور، به‌دست آورد.

مادّه‌ی 23.(1) هر شخصی حق دارد کار کند، کار خود را آزادانه برگزيند، شرايط منصفانه و رضايت‌بخشی برای کار خواستار باشد و در برابر بی‌کاری حمايت شود.
(2) همه حق دارند که بی هيچ تبعيضی، در مقابل کار مساوی، مزد مساوی بگيرند.
(3) هر کسی که کار می‌کند حق دارد مزد منصفانه و رضايت‌بخشی دريافت دارد که زندگی او و خانواده‌اش را موافق حيثيت و کرامت انسانی تأمين کند و در صورت لزوم با ديگر وسايل حمايت اجتماعی کامل شود.
(4) هر شخصی حق دارد که برای دفاع از منافع خود با ديگران اتّحاديه تشکيل دهد و يا به اتّحاديه‌های موجود بپيوندد.

مادّه‌ی 24.هر شخصی حق استراحت، فراغت و تفريح دارد و به‌ويژه بايد از محدوديت معقول ساعات کار و مرخّصی‌ها و تعطيلات ادواری با دريافت حقوق بهره‌مند شود.

مادّه‌ی 25.
(1) هر شخصی حق دارد که از سطح زندگی مناسب برای تأمين سلامتی و رفاه خود و خانواده‌اش، به‌ويژه از حيث خوراک، پوشاک، مسکن، مراقبت‌های پزشکی و خدمات اجتماعی ضروری برخوردار شود؛ همچنين حق دارد که در مواقع بی‌کاری، بيماری، نقص عضو، بيوگی، پيری يا در تمام موارد ديگری که به عللی مستقل از اراده‌ی خويش وسايل امرار معاشش را از دست داده باشد، از تأمين اجتماعی بهره‌مند گردد.
(2) مادران و کودکان حق دارند که از کمک و مراقبت ويژه برخوردار شوند. تمام کودکان اعم از آن که در پی ازدواج، يا بی‌ازدواج زاده شده باشند، حق دارند که از حمايت اجتماعی يکسان بهره‌مند گردند.

مادّه‌ی 26.
(1) هر شخصی حق دارد که از آموزش و پرورش بهره‌مند شود. آموزش و پرورش، و دست کم آموزش ابتدايی و پايه بايد رايگان باشد. آموزش ابتدايی اجباری است. آموزشِ فنّی و حرفه‌ای بايد همگانی شود و دست‌يابی به آموزش عالی بايد با تساوی کامل برای همه امکان‌پذير باشد تا هر کس بتواند بنا به استعداد خود از آن بهره‌مند گردد.
(2) هدف آموزش و پرورش بايد شکوفايی همه جانبه‌ی شخصيت انسان و تقويت رعايت حقوقِ بشر و آزادی‌های اساسی باشد. آموزش و پرورش بايد به گسترش حُسن تفاهم، دگرپذيری و دوستی ميان تمام ملّت‌ها و تمام گروه‌های نژادی يا دينی و نيز به گسترش فعّاليت‌های ملل متّحد در راه حفظ صلح ياری رساند.
(3) پدر و مادر در انتخاب نوع آموزش و پرورش برای فرزندان خود، بر ديگران حق تقدّم دارند.

مادّه‌ی 27.
(1) هر شخصی حق دارد آزادانه در زندگی فرهنگی اجتماع سهيم و شريک گردد، از هنرها و به‌ويژه از پيشرفت علمی و فوايد آن بهره‌مند شود.
(2) هر کس حق دارد از حمايت منافع معنوی و مادّی آثار علمی، ادبی يا هنری خود برخوردار گردد.

مادّه‌ی 28.
هر شخصی حق دارد خواستار برقراری نظمی در عرصه‌ی اجتماعی و بين‌المللی باشد که حقوق و آزادی‌های ذکر شده در اين اعلاميه را به‌تمامی تأمين و عملی سازد.

مادّه‌ی 29.
(1) هر فردی فقط در برابر آن جامعه‌ای وظايفی بر عهده دارد که رشد آزادانه و همه جانبه‌ی او را ممکن می‌سازد.
(2) هر کس در اِعمال حقوق و بهره‌گيری از آزادی‌های خود فقط تابعِ محدوديت‌هايی قانونی است که صرفاً برای شناسايی و مراعات حقوق و آزادی‌های ديگران و برای رعايت مقتضيات عادلانه‌ی اخلاقی و نظم عمومی و رفاه همگانی در جامعه‌ای دموکراتيک وضع شده‌اند.
(3) اين حقوق و آزادی‌ها در هيچ موردی نبايد بر خلاف هدف‌ها و اصول متّحد اِعمال شوند.

مادّه‌ی 30.
هيچ‌يک از مقرّرات اعلاميه‌ی حاضر نبايد چنان تفسير شود که برای هيچ دولت، جمعيت يا فردی متضمّن حقی باشد که به‌موجب آن برای از بين بردن حقوق و آزادی‌های مندرج در اين اعلاميه فعّاليتی انجام دهد يا به عملی دست بزند.